Wojciech Dzieduszycki

Sylwetka Tłumacza

Wojciech Dzieduszycki (1848–1909) był wpływowym politykiem, literatem, filozofem i eseistą, profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Lwowskiego. Miał tytuł hrabiowski. Ogłosił trzy przekłady dramatów Shakespeare’a: Burzę (1899), Króla Leara (1900) i Romea i Julię (1903). Praca nad tłumaczeniami stanowiła tylko niewielką część zróżnicowanego dorobku pisarskiego Dzieduszyckiego, z którego ponad połowa pozostała w rękopisie i spłonęła w czasie I wojny światowej. Tłumaczenia Shakespeare’a powstały prawdopodobnie w majątku hrabiego w Jezupolu, na przełomie lat 80. i 90. XIX w., gdy Dzieduszycki wycofał się z działalności politycznej.

Strategia przekładu

Publikowane na przełomie wieków tłumaczenia Dzieduszyckiego należały do nurtu retranslacji: alternatywnych propozycji przekładowych opartych na strategiach innowacyjnych lub opozycyjnych względem istniejących już korpusów tłumaczeń. Podstawową cechą przekładów Dzieduszyckiego jest archaizacja leksyki i składni. Tłumacz stosuje obszerną miarę nierymowanego trzynastozgłoskowca, różnicuje ton i styl wypowiedzi. W przekładzie pieśni i odniesień kulturowych często sięga po ekwiwalencję dynamiczną lub parafrazę. Tłumaczenia opatruje wartościującymi wstępami, silnie ideologizując sztuki Shakespeare’a. Dzieduszycki był w pełni przekonany co do słuszności swej strategii tłumaczenia, niedostatków przekładu upatrując jedynie w niedoskonałym wypełnieniu własnych zaleceń.

Recepcja przekładu

Dzieduszycki nie zabiegał o żaden rodzaj mecenatu, pozostając przez całe życie niezależny finansowo i wolny w swych intelektualnych poszukiwaniach. W tym sensie również jego praca nad dramatami Shakespeare’a jest wyrazem indywidualnych aspiracji, same zaś przekłady i towarzyszące im parateksty nie podlegały presji wydawniczej czy recenzenckiej. Publikacja przekładów Dzieduszyckiego przeszła bez większego echa, z pominięciem jednej bardzo krytycznej oceny Władysława Tarnawskiego z 1914 roku. Dzieduszycki nie kontynuował serii po pierwszym tomie. Ogłoszone przekłady nigdy nie były wznawiane, nie trafiły też na scenę.

bibliografia przekładów

[William Shakespeare], Burza. Komedya w 5 aktach W. Szekspira, tłum. Wojciech Dzieduszycki, „Przegląd Polski” 1899, z. 3, s. 379–421 [Uwagi wstępne, Akty I–II]; z. 4, s. 88–117 [Akty III–V].

[William Shakespeare], Król Lear. Tragedya w 5 aktach W. Szekspira, tłum. Wojciech Dzieduszycki, „Przegląd Polski” 1900, z. 2, s. 224–261 [Uwagi wstępne, Akt I], z. 3, s. 482–520 [Akty II–III]; z. 6, s. 453–489 [Akty IV–V].

[William Shakespeare], Romeo i Julia. Tragedya w 5 aktach W. Szekspira, tłum. Wojciech Dzieduszycki, „Przegląd Polski” 1903, z. 3, s. 490–511 [Uwagi wstępne, Akt I]; z. 4, s. 72–114 [Akty II–III]; z. 6, s. 431–457 [Akty IV–V].

[William Shakespeare], Tłumaczenia arcydzieł Szekspira, tłum. Wojciech Dzieduszycki, T. 1, Drukarnia „Czasu”, Kraków 1904 [Burza, Król Lear, Romeo i Julia, Venus i Adonis; odbitka z „Przeglądu Polskiego”].