Jan Kasprowicz
Jan Kasprowicz (1860–1926) był wybitnym poetą młodopolskim, komparatystą, tłumaczem, profesorem Uniwersytetu Lwowskiego. Przetłumaczył łącznie kilkanaście dramatów Shakespeare’a, z czego dwanaście zostało opublikowanych (Hamlet, Henryk V, Henryk VI Część 1–3, Komedia omyłek, Miarka za miarkę, Wiele hałasu o nic, Makbet, Juliusz Cezar, Romeo i Julia, Król Lir). Rękopisy trzech pozostałych zaginęły.
Tłumaczenia Jana Kasprowicza należały do nurtu retranslacji i były wyrazistą, choć nierówną co do strategii i jakości pracy, próbą przełamania estetyki przekładów kanonicznych w sposób odzwierciedlający ducha epoki i osobistą poetykę tłumacza.
Kasprowicz pracował nad przekładami Shakespeare’a w trzech okresach życia. Pierwsze chronologicznie tłumaczenie – Hamlet – ukazał się w 1890 r. Wedle zapowiedzi tłumacza miało obnażać prawdziwy język dramatów Shakespeare’a, z całą jego dosadnością i pikanterią. Kolejne przekłady Kasprowicza ukazały się we lwowskiej edycji dzieł Shakespeare’a pod redakcją Henryka Biegeleisena (1895–1897). Najważniejszy okres pracy Kasprowicza nad przekładami Shakespeare’a przypada na lata 1918–24, kiedy po wycofaniu się z życia akademickiego przekładał ścisły kanon szekspirowski.
Charakterystyczną cechą strategii Kasprowicza jest jej zmienność, co utrudnia ocenę przekładów. Ogłoszonego na początku Hamleta tłumacz przerabiał latami, w podobny sposób zamierzał dokonać rewizji siedmiu przekładów z edycji lwowskiej. Na najpóźniejszych przekładach zaciążył z kolej stan zdrowia Kasprowicza.
Przekłady z edycji lwowskiej były wydane ponownie w 1912 r., dwa z najpóźniejszych przekładów (Makbet i Juliusz Cezar) ukazały się w opracowaniu krytycznym Stanisława Helsztyńskiego, dwa inne osamotnione. Nigdy jednak nie doszło do ogłoszenia wszystkich przekładów Jana Kasprowicza razem. Tłumaczenia Kasprowicza podlegały rozlicznym rozbiorom krytycznym, zwykle skupionym na tropieniu śladów unikatowej poetyki tłumacza. Sporadycznie sięgał po nie teatr.
bibliografia przekładów
William Shakespeare, Hamlet, tłum. Jan Kasprowicz, Gubrynowicz, Lwów 1890 [Biblioteka Mrówki, t. 262–263].
[William Shakespeare], Henryk V, tłum. Jan Kasprowicz [w:] Henryk Biegeleisen (red.), Dzieła Williama Szekspira, T. 3, Dramaty królewskie, Księgarnia Polska, Lwów 1895, wyd. 2., s. 371–473; kolejne wydanie: Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach , życiorys Shakespeare’a i przedm. do poszczególnych utworów oprac. Roman Dyboski, studyum Shakespeare w Polsce napisał Ludwik Biernacki; wyboru przekładów dokonał Stanisław Krzemiński, T. 6, Gebethner i Wolff, Warszawa 1912, s. 201–303.
[William Shakespeare], Henryk VI (części 1-3), tłum. Jan Kasprowicz [w:] Henryk Biegeleisen (red.), Dzieła Williama Szekspira, T. 4, Dramaty królewskie, Księgarnia Polska, Lwów 1895, wyd. 2., s. 1–279; kolejne wydanie: Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach, życiorys Shakespeare’a i przedm. do poszczególnych utworów oprac. Roman Dyboski, studyum Shakespeare w Polsce napisał Ludwik Biernacki; wyboru przekładów dokonał Stanisław Krzemiński, T. 7, Gebethner i Wolff, Warszawa 1912, s. 1–285.
[William Shakespeare], Komedia omyłek, tłum. Jan Kasprowicz [w:] Henryk Biegeleisen (red.), Dzieła Williama Szekspira, T. 6, Komedye, Księgarnia Polska, Lwów 1895, wyd. 2., s. 157–215; kolejne wydanie: Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach, życiorys Shakespeare’a i przedm. do poszczególnych utworów oprac. Roman Dyboski, studyum Shakespeare w Polsce napisał Ludwik Biernacki; wyboru przekładów dokonał Stanisław Krzemiński, T. 2, Gebethner i Wolff, Warszawa 1912, s. 95–155.
[William Shakespeare], Wiele hałasu o nic, tłum. Jan Kasprowicz [w:] Henryk Biegeleisen (red.), Dzieła Williama Szekspira, T. 7, Komedye, Księgarnia Polska, Lwów 1895, wyd. 2., s. 183–268; kolejne wydanie: Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach, życiorys Shakespeare’a i przedm. do poszczególnych utworów oprac. Roman Dyboski, studyum Shakespeare w Polsce napisał Ludwik Biernacki; wyboru przekładów dokonał Stanisław Krzemiński, T. 2, Gebethner i Wolff, Warszawa 1912, s. 1–94.
[William Shakespeare], Miarka za miarkę, tłum. Jan Kasprowicz [w:] Henryk Biegeleisen (red.), Dzieła Williama Szekspira, T. 9, Komedye, Księgarnia Polska, Lwów 1897, wyd. 2., s. 3–95; kolejne wydanie: Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach, życiorys Shakespeare’a i przedm. do poszczególnych utworów oprac. Roman Dyboski, studyum Shakespeare w Polsce napisał Ludwik Biernacki; wyboru przekładów dokonał Stanisław Krzemiński, T. 2, Gebethner i Wolff, Warszawa 1912, s. 1–94.
William Szekspir [William Shakespeare], Hamlet, tłum. Jan Kasprowicz, „Skarbnica Polska: Ilustrowany Tygodnik Arcydzieł Literackich” 1914, nr 49.
William Shakespeare, Makbet, tłum. Jan Kasprowicz, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1924; kolejne wydania: Makbet, Cz. 1, Tekst, tłum. Jan Kasprowicz, oprac. Stanisław Helsztyński, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1929; Cz. 2, Objaśnienia i przypisy, tłum. Jan Kasprowicz, oprac. Stanisław Helsztyński, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1929; Makbet, tłum. Jan Kasprowicz, nakł. Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1950.
William Shakespeare, Juliusz Cezar, tłum. Jan Kasprowicz, „Instytut Wydawniczy” Biblioteka Polska, Warszawa 1924; kolejne wydania: Juliusz Cezar, Cz. 1, Tekst, tłum. Jan Kasprowicz, oprac. Stanisław Helsztyński, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1929; Cz. 2, Objaśnienia i przypisy, tłum. Jan Kasprowicz, oprac. Stanisław Helsztyński, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1929.
William Shakespeare, Romeo i Julia, tłum. Jan Kasprowicz, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1924.
William Shakespeare, Król Lir, tłum. Jan Kasprowicz, Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, Warszawa 1922.