Ignacy Hołowiński

Ignacy Hołowiński (1807–1855) był duchownym i pisarzem. Wydał w Wilnie w latach 1839–1841 dwa tomy przekładów Shakespeare’a, a w nich Hamleta, Romea i Julię, Sen w wigilią Ś. Jana (w tomie pierwszym) oraz Makbeta, Króla Leara oraz Burzę (w tomie drugim). Były to pierwsze polskie tłumaczenia z oryginału, omawiane w licznych rozbiorach i recenzjach prasowych.

Hołowiński urodził się w Owruczu na Polesiu Wołyńskim, ukończył Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wileńskiego. Po przyjęciu święceń w 1830 r. pracował w Żytomierzu jako nauczyciel religii w gimanzjum. W 1837 r. objął katedrę teologii katolickiej na Uniwersytecie Kijowskim. Od 1842 r. był rektorem Akademii Duchownej w Petersburgu, gdzie wykładał dogmatykę, patrologię i homiletykę. W 1848 r. Hołowiński został biskupem koadiutorem, zaś w 1851 r. arcybiskupem mohylewskim, a tym samym zwierzchnikiem kościołów katolickich w Rosji. Urząd swój pełnil w trudnym okresie prób uzależnienia kościoła od caratu. Jego działania opisywane są w skrajnie przeciwstawnych świadectwach, a on sam postrzegany jako oportunista lub heroiczny obrońca niezależności.

Najbardziej znanym, wielokrotnie wznawianym dziełem Hołowińskiego była Pielgrzymka do Ziemi Św. (Wilno 1842–1845), w którym żywo referowane geografia, historia i teologia stają się naturalnymi elementami fabuły i współistnieją z zapisem osobistego doświadczenia

Ignacy Hołowiński przygotowywał się do pracy nad przekładami Shakespeare’a od wczesnej młodości, korzystał z co najmniej kilku edycji krytycznych Shakespeare’a w języku angielskim, francuskim i niemieckim. Jego przyjacielem i pierwszym czytelnikiem tłumaczeń był Placyd Jankowski, który kontynuował serię po rezygnacji Hołowińskiego.

Zainspirowany rozważaniami Karla Wilhelma Friedricha Schlegela, Hołowiński poszukiwał polskiego odpowiednika szekspirowskiego pentametru jambicznego. Jego sześć przekładów sporządzonych jest wedle różnych zasad metrycznych (rymowany 10-, 11-, lub 12-zgłoskowiec), z zachowaniem podziału na wiersze i prozę. Wiersze Hołowińskiego są często nieregularne co do liczby sylab i układu rymów, proza spójna i dynamiczna. Hołowiński dążył do zachowania gęstej semantyki oryginałów, sprawnie naśladowal gry słowne, objaśniał bądź zastępował odniesienia kulturowe. Część przekładów opatrzona jest wstępami i rozbudowanymi przypisami tłumacza.

Publikacja przekładów Hołowińskiego sprowokowała liczne recenzje i rozbiory. Silna reakcja krytyki wynikała z konfrontacji obrazu Shakespeare’a ukształtowanego we wcześniejszych fazach recepcji z tłumaczeniami obnażającymi nieznane dotąd cechy jego dramaturgii. Pierwsze recenzje Józefa Ignacego Kraszewskiego w „Tygodniu Petersburskim” były przychylne, potem piętnowano nieudane eksperymenty metryczne i ogólną szorskość przekładów. Hołowiński spotykał się też z zarzutami za nadmierne i nielicujące ze swym stanem zaangażowanie w działalność świecką. Ostatecznie rezygnacja z przedsięwzięcia spowodowana była nieprzychylną reakcją krytyki oraz obowiązkami związanymi z rozwijającą się karierą kościelną.

Przekład Hamleta Hołowińskiego był podstawą przedstawień w Wilnie (1844, 1846), inne tłumaczenia wystawiano w Horyńcu i być może w Żytomierzu. Fragmenty przekładu Romea i Julii wykorzystano w kompilacji przekładów dla prapremiery tej tragedii w 1870 r. w Warszawie, z Heleną Modrzejewską w roli Julii. Tłumaczenia Hołowińskiego nie były wznawiane.